काठमाडौं – शनिबार, नेपालको सार्वजनिक विदा। यो दिन मानिसहरू घरमै आराम गर्दै आफ्नो समय विभिन्न गतिविधिमा बिताउँछन्। केही परिवारसँग समय बिताउँछन् भने केही साथीभाइसँग भेटघाट गर्छन्। तर, यी सबै गतिविधिहरूबाट फरक, एक समूह पनि छ जसले शनिबारको दिनलाई अध्ययनमा लगाउँछ। नेपाली समाजमा शनिबारको दिनलाई अध्ययनको लागि विशेष महत्त्वका साथ लिइन्छ, र विशेष गरी साहित्य अध्ययनमा आकर्षण राख्नेहरूका लागि यो दिन सुनौलो अवसर बनिरहेको छ।
नेपालमा शनिबार अध्ययन गर्ने बानी बढ्दै गएको छ, विशेष गरी साहित्य अध्ययनको क्षेत्रमा। हरेक उमेर समूहका मानिसहरू यस दिनलाई अध्ययनको लागि उपयुक्त ठान्छन्। जहाँ किशोरकिशोरीहरू बालसाहित्य र फिक्सनतिर आकर्षित छन्, त्यहाँ युवा वर्ग साहित्यिक उपन्यास, कथा संग्रह, र निबन्धतिर रुचि राख्छन्। यसका साथै, बृद्धवृद्धा र प्रौढहरूको अध्ययन बानी पनि विशेष महत्त्वको छ, जसले समाजमा साहित्य अध्ययनलाई अझ प्रोत्साहन दिइरहेको छ।
साहित्य अध्ययनको वृद्धि
नेपालमा शनिबारको अध्ययन बानीले साहित्य अध्ययनलाई ठूलो हौसला दिएको छ। विशेष गरी, काठमाडौं, पोखरा, बिराटनगर, र धरानजस्ता सहरहरूमा शनिबारका दिन पुस्तक पसलहरूमा भीड देखिन्छ। मानिसहरू नयाँ पुस्तक खोज्न, साहित्यिक गोष्ठीमा भाग लिन, र पुस्तकालयमा अध्ययन गर्न जान्छन्। यो दिनलाई अध्ययन र मननको दिनका रूपमा लिने परम्परा पनि बढ्दो छ। नेपाली साहित्यकारहरूको कृतिहरू, विश्व प्रसिद्ध लेखकहरूको उपन्यास, र कथा संग्रहहरू विशेष रूपमा लोकप्रिय छन्।
पछिल्लो समयमा नेपाली पाठकहरूले मदन पुरस्कार विजेता पुस्तकहरू, गद्य र पद्यमा उत्कृष्ट मानिएका कृतिहरू, र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरका साहित्यिक कृतिहरूको खोजी गरिरहेका छन्। यसले नेपाली समाजमा साहित्यप्रतिको मोहलाई अझ बलियो बनाएको छ। अध्ययनले मात्र ज्ञानको वृद्धि हुँदैन, यसले मानसिक सन्तुलन र सृजनशीलतालाई पनि प्रोत्साहित गर्छ भन्ने धारणा विस्तारै फैलिँदै गएको छ।
किशोरकिशोरीहरू र बालसाहित्य
नेपालमा किशोरकिशोरीहरूको अध्ययन बानी शनिबारको दिन विशेष रूपले महत्त्वपूर्ण मानिन्छ। यो उमेर समूह बालसाहित्य, कल्पनाशील उपन्यासहरू, र साहसिक कथाहरूमा विशेष रूपमा आकर्षित भएको पाइन्छ। किशोरकिशोरीहरूले छुट्टीको दिनलाई अध्ययनको लागि उपयोग गर्न थालेका छन्, जहाँ उनीहरूले रमाइलो र साहसिक पुस्तकहरू अध्ययन गर्दै नयाँ संसारहरूको अनुभव गर्छन्।
बालसाहित्यको क्षेत्रमा पुस्तकालयहरूको बढ्दो लोकप्रियताले किशोरकिशोरीहरूलाई साहित्यमा झुकाव गराएको छ। काठमाडौँको वसन्तपुरस्थित नेपाल राष्ट्रिय पुस्तकालय, ललितपुरको पुस्तकालयहरू, र विभिन्न ठाउँका बालपुस्तकालयहरूमा शनिबारको दिन बालबालिकाहरूको उल्लेखनीय उपस्थिति देख्न सकिन्छ। यस उमेरका पाठकहरूले विशेष गरी नेपाली र विदेशी लेखकहरूले लेखेका साहसिक कथा र फिक्सनलाई बढी रुचाउँछन्।
युवा लेखकहरूद्वारा लेखिएका आधुनिक बालसाहित्यका कृतिहरू पनि किशोरकिशोरीहरूको मन जित्न सफल भएका छन्। यसले नेपाली साहित्यको नयाँ पुस्तालाई भविष्यमा योगदान दिन तयार बनाउँदैछ।
युवा वर्गको साहित्य अध्ययन
युवा वर्ग, विशेष गरी २० देखि ३५ वर्ष उमेर समूहका मानिसहरूले शनिबारको दिनलाई साहित्यिक कृतिहरूको अध्ययनमा बिताउँछन्। नेपाली साहित्यमा नयाँ लेखकहरूको उदयसँगै, युवा पाठकहरूलाई साहित्यप्रति थप आकर्षण भइरहेको छ। विशेष गरी सामाजिक मुद्दामा आधारित उपन्यास, कविताहरू, कथा संग्रहहरू, र निबन्धहरूले उनीहरूलाई आकर्षित गरेका छन्।
यस उमेर समूहका पाठकहरूले समाजका चुनौती, राजनीतिक अस्थिरता, र व्यक्तिगत अनुभवलाई आधार बनाएर लेखिएका कृतिहरूलाई बढी रुचाउँछन्। काठमाडौंको नयाँबजार, दरबारमार्ग, र ठमेल क्षेत्रका पुस्तक पसलहरूमा शनिबार युवा पाठकहरूको भिड देख्न सकिन्छ। यसका साथै, बुक क्लबहरूमा सहभागी भई सामूहिक अध्ययन गर्ने प्रवृत्तिले पनि साहित्यप्रति उनीहरूको मोहलाई अझ बलियो बनाएको छ।
काठमाडौँ, पोखरा, र धरान जस्ता ठाउँहरूमा हरेक शनिबार साहित्यिक गोष्ठीहरू आयोजना गरिन्छ। युवा लेखकहरूले आफ्ना अनुभव र कथा प्रस्तुत गर्ने, र पाठकहरूले तिनीहरूसँग प्रत्यक्ष संवाद गर्ने अवसर पाउँछन्। यस प्रकारका गोष्ठीहरूले नेपाली साहित्यको भविष्यलाई सुनिश्चित गर्ने प्रयास गरिरहेको छ।
प्रौढ वर्गको अध्ययन बानी
४० देखि ६० वर्षका प्रौढ वर्गका व्यक्तिहरू शनिबारको दिनलाई अध्ययनमा समर्पित गर्ने प्रवृत्तिमा पनि वृद्धि भएको छ। प्रौढ पाठकहरूले विशेष गरी आत्मकथा, जीवनी, र ऐतिहासिक कृतिहरूको अध्ययनमा विशेष रुचि देखाउँछन्। यस उमेर समूहका मानिसहरूले शनिबारको दिनलाई अध्ययन र मननको दिनका रूपमा उपयोग गर्ने गरेका छन्।
नेपालका प्रमुख सहरहरूमा रहेका पुस्तकालयहरूमा प्रौढ पाठकहरूको उल्लेखनीय उपस्थिति देख्न सकिन्छ। उनीहरूले लामो समयदेखि पढ्न चाहेका पुस्तकहरूलाई शनिबारको दिनमा समर्पित गर्ने बानी बसालिरहेका छन्। प्रौढ पाठकहरूले साहित्यिक कृतिहरूबाट जीवनका अनुभव र नयाँ सोचलाई आत्मसात गर्दै जीवनलाई अझ अर्थपूर्ण बनाउन प्रयास गरिरहेका छन्।
बृद्धवृद्धाहरूको अध्ययनप्रति मोह
६० वर्षभन्दा माथिका बृद्धवृद्धाहरूका लागि शनिबार अध्ययनको विशेष दिन बन्न पुगेको छ। बृद्धावस्थामा आएर मानिसहरू जीवनका अनुभवहरूलाई लेखिएको साहित्यिक कृतिहरूको माध्यमबाट बुझ्न र अनुभूत गर्न चाहन्छन्। विशेष गरी धार्मिक पुस्तकहरू, पुराना नेपाली साहित्यिक कृतिहरू, र क्लासिक उपन्यासहरूको अध्ययनमा उनीहरूको रुचि देखिन्छ।
काठमाडौंका विभिन्न बृद्धाश्रमहरूमा शनिबारको दिन साहित्यिक कृतिहरूको अध्ययन र चर्चा गरिन्छ। बृद्धवृद्धाहरूले धार्मिक पुस्तकहरूमा बढी समय दिने भए पनि, केहीले पुराना कृतिहरूको अध्ययन गर्दै जीवनको नयाँ दृष्टिकोण खोजिरहेका हुन्छन्। यस उमेर समूहका पाठकहरूलाई अध्ययनले मानसिक शान्ति र सन्तुष्टि दिन्छ भन्ने विश्वास रहेको छ।
डिजिटल युग र साहित्य अध्ययन
पछिल्लो समयमा डिजिटल प्रविधिको विकाससँगै, नेपाली पाठकहरूले शनिबारको दिन डिजिटल माध्यमबाट पनि अध्ययन गर्ने प्रवृत्ति बढेको छ। विशेष गरी युवा र किशोरकिशोरीहरू अनलाइन पुस्तकहरू, इ-बुक, र साहित्यिक पोडकास्टहरू सुन्दै शनिबारलाई अध्ययन र जानकारीको दिनका रूपमा उपयोग गरिरहेका छन्।
नेपालमा केही लोकप्रिय वेबसाइट र एपहरू, जस्तै ‘किताबघर’, ‘साझा बुक्स’, र अन्य अनलाइन प्लेटफर्महरूले नेपाली साहित्यलाई डिजिटल माध्यममा उपलब्ध गराएका छन्। यसले विशेषगरी सहर क्षेत्रमा बसोबास गर्ने पाठकहरूलाई डिजिटल रूपमा पुस्तक पढ्न सजिलो बनाएको छ। साथै, साहित्यिक पोडकास्टहरू र अनलाइन गोष्ठीहरूको माध्यमबाट पनि शनिबारको दिनलाई साहित्यिक चासोमा बिताउने चलन बढ्दै गएको छ।
नेपालमा शनिबारको दिनलाई साहित्यिक अध्ययनको लागि विशेष महत्त्व दिइन्छ। हरेक उमेर समूहका पाठकहरूले यस दिनलाई साहित्यिक कृतिहरूमा समय दिन्छन्। किशोरकिशोरीहरूले बालसाहित्य र साहसिक कृतिहरूको अध्ययनमा रमाउँछन् भने युवा वर्गले आधुनिक साहित्य, सामाजिक मुद्दाहरूमा आधारित उपन्यासहरू, र कविताहरूमा समय बिताउँछन्। प्रौढ र बृद्धवृद्धाहरूले आत्मकथा, जीवनी, धार्मिक ग्रन्थ, र ऐतिहासिक कृतिहरूलाई प्राथमिकता दिन्छन्।
डिजिटल प्रविधिको विकासले शनिबारको अध्ययन बानीलाई अझ प्रोत्साहन दिएको छ। पुस्तक पसल, पुस्तकालय, र अनलाइन प्लेटफर्महरूले नेपाली साहित्यलाई अझ नजिक पुर्याउँदै छन्। शनिबारको अध्ययन बानीले साहित्यिक चेतनाको विकास मात्रै नगरेर, समाजमा ज्ञान र सृजनशीलताको संस्कृति बढाउन ठूलो भूमिका खेलिरहेको छ।
ईप्रेस मिडिया आश्विन ५, २०८१
पुरा पढ्नुहोस
