लोकसेवा आयोगको परीक्षा नेपालमा सरकारी सेवामा प्रवेश गर्न इच्छुक व्यक्तिहरूका लागि एक महत्त्वपूर्ण अवसर हो। तयारीमा धेरै मेहनत र सही अध्ययन सामग्री आवश्यक पर्छ। यस समाचारमा हामीले लोकसेवा तयारी गरिरहेका विद्यार्थीहरूको सहायताका लागि २० महत्त्वपूर्ण प्रश्न-उत्तरहरूको सङ्ग्रह प्रस्तुत गरेका छौँ। यो सङ्ग्रहले परीक्षा तयारीमा सहयोग पुग्नेछ।
लोकसेवा आयोग (Public Service Commission – PSC): परिचय
लोकसेवा आयोग (लोकसेवा) नेपालको सबैभन्दा पुरानो र महत्वपूर्ण संवैधानिक निकाय हो, जसको स्थापना वि.सं. २००८ मा भएको थियो। यसको प्रमुख उद्देश्य नेपाल सरकारका विभिन्न निकायहरूमा जनशक्ति भर्ना गर्न निष्पक्ष, पारदर्शी र प्रतिस्पर्धात्मक प्रक्रिया लागू गर्नु हो। लोकसेवा परीक्षा नेपालमा सरकारी सेवामा प्रवेश गर्न चाहने व्यक्तिहरूका लागि अत्यावश्यक परीक्षा हो। यस आयोगले संघीय, प्रादेशिक, र स्थानीय तहमा कर्मचारी नियुक्ति गर्ने कार्य गर्दछ।
नेपालमा सरकारी सेवा प्राप्त गर्न चाहने व्यक्तिहरूका लागि लोकसेवा परीक्षा अत्यधिक महत्त्वपूर्ण छ। हरेक वर्ष लाखौँ विद्यार्थीहरू यस परीक्षामा सहभागी हुन्छन्, र यसको तयारीका लागि गहिरो अध्ययन, योजना, र अनुशासन आवश्यक हुन्छ। यस कारणले गर्दा, लोकसेवा तयारीका लागि महत्त्वपूर्ण प्रश्न र उत्तरहरूको विस्तृत जानकारी सहितको यो समाचार प्रकाशित गरिएको हो, ताकि तयारी गरिरहेका विद्यार्थीहरूले यथोचित मार्गनिर्देशन पाउन सकून्।
लोकसेवा तयारीका २० महत्त्वपूर्ण प्रश्न र विस्तृत उत्तर
१. नेपालको संविधान कहिले जारी भएको हो?
उत्तर: नेपालको संविधान २०७२ असोज ३ गते जारी भएको हो। यस संविधानले नेपाललाई संघीय लोकतान्त्रिक गणराज्यका रूपमा स्थापित गरेको छ। यसले मौलिक अधिकार, संघीय संरचना, न्याय प्रणाली, र धर्मनिरपेक्षता जस्ता महत्त्वपूर्ण कुरा सुनिश्चित गरेको छ।
२. नेपालको पहिलो राष्ट्रिय जनगणना कहिले भएको थियो?
उत्तर: नेपालमा पहिलो राष्ट्रिय जनगणना वि.सं. १९६८ (१९११) मा भएको थियो। यस जनगणनाले जनसंख्या, सामाजिक संरचना, र आर्थिक अवस्था सम्बन्धी महत्त्वपूर्ण तथ्यांक संकलन गरेको थियो।
३. नेपालको संविधानको धारा ५६ अनुसार राज्यको संरचना के हो?
उत्तर: धारा ५६ अनुसार, नेपालमा संघ, प्रदेश, र स्थानीय तह गरी तीन तहको शासन व्यवस्था छ। यसले संघीयताको सिद्धान्तलाई लागू गर्दै राज्यलाई तीन तहमा विभाजित गरेको छ।
४. संविधानको धारा ७४ अनुसार संघीय सरकारको संरचना कस्तो हुन्छ?
उत्तर: धारा ७४ अनुसार, संघीय सरकार व्यवस्थापिका (संसद्), कार्यपालिका (मन्त्रिपरिषद्), र न्यायपालिका (सर्वोच्च अदालत) मा विभाजित हुन्छ। यसले नेपालको लोकतान्त्रिक शासन व्यवस्थामा शक्ति पृथकीकरणलाई सुनिश्चित गरेको छ।
५. नेपालको केन्द्रीय बैंकको नाम के हो?
उत्तर: नेपाल राष्ट्र बैंक नेपालको केन्द्रीय बैंक हो। यसको स्थापना २०१३ सालमा भएको हो र यसले देशको मौद्रिक नीति, मुद्रा व्यवस्थापन, र वित्तीय नियमनको काम गर्दछ।
६. स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन कहिले जारी भएको हो?
उत्तर: स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन २०७४ सालमा जारी भएको हो। यस ऐनले स्थानीय तहलाई पूर्ण अधिकार र स्वायत्तता दिएको छ, जसले संघीय प्रणालीलाई प्रभावकारी बनाएको छ।
७. नेपालको पहिलो महिला राष्ट्रपति को हुन्?
उत्तर: विद्यादेवी भण्डारी नेपालकी पहिलो महिला राष्ट्रपति हुन्। उनी पहिलोपटक २०७२ सालमा निर्वाचित भएकी थिइन् र दोस्रो कार्यकालका लागि पनि निर्वाचित भएकी थिइन्।
८. लोकसेवा आयोगको स्थापना कहिले भएको हो?
उत्तर: लोकसेवा आयोगको स्थापना वि.सं. २००८ मा भएको हो। यो नेपालमा सरकारी सेवा प्रविष्टिको लागि प्रमुख संवैधानिक निकाय हो, जसले प्रतिस्पर्धात्मक परीक्षाहरूको माध्यमबाट निष्पक्ष भर्ती प्रक्रिया सञ्चालन गर्दछ।
९. नेपालको राष्ट्रिय जनगणना हरेक कति वर्षमा एकपटक हुन्छ?
उत्तर: नेपालको राष्ट्रिय जनगणना हरेक १० वर्षमा एकपटक हुन्छ। यसले नेपालको जनसंख्या, आर्थिक र सामाजिक संरचना सम्बन्धी महत्त्वपूर्ण तथ्यांक प्रदान गर्दछ।
१०. नेपालको राष्ट्रिय फूल कुन हो?
उत्तर: नेपालमा गुराँस (Rhododendron arboreum) राष्ट्रिय फूल हो। गुराँस नेपालमा व्यापक रूपमा पाइने फूल हो र यसले नेपालको प्राकृतिक र सांस्कृतिक महत्त्वलाई झल्काउँछ।
११. नेपालको केन्द्रीय संसद्मा कति सदस्य हुन्छन्?
उत्तर: नेपालको संघीय संसद्मा २७५ सदस्य प्रतिनिधिसभामा र ५९ सदस्य राष्ट्रिय सभामा हुन्छन्।
१२. नेपालको सबैभन्दा ठूलो नदी कुन हो?
उत्तर: नेपालको सबैभन्दा ठूलो र लामो नदी कर्णाली नदी हो, जसले नेपालका पश्चिमी भेगहरूलाई सिँचाइ र जलविद्युतका लागि महत्त्वपूर्ण स्रोत प्रदान गर्दछ।
१३. नेपालमा हालसम्म कति पटक संविधान जारी भएको छ?
उत्तर: नेपालमा हालसम्म ७ पटक संविधान जारी भइसकेको छ। पहिलो लिखित संविधान वि.सं. २००४ सालमा जारी भएको थियो भने अन्तिम संविधान २०७२ सालमा जारी गरिएको हो।
१४. नेपालको कानुनी शिक्षा दिने पहिलो विश्वविद्यालय कुन हो?
उत्तर: त्रिभुवन विश्वविद्यालय नेपालमा कानुनी शिक्षा दिने पहिलो विश्वविद्यालय हो। यसले कानुनी अनुसन्धान र अध्ययनमा महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याएको छ।
१५. नेपालको राष्ट्रिय गीत ‘सयौं थुँगा फूलका’ का रचनाकार को हुन्?
उत्तर: ‘सयौं थुँगा फूलका’ राष्ट्रिय गीतका रचनाकार व्याकुल माइला (प्रताप गुरुङ) हुन्। यस गीतले राष्ट्रिय एकता र देशप्रेमलाई प्रकट गर्दछ।
१६. गोरखा युद्ध कहिले भएको थियो?
उत्तर: गोरखा युद्ध सन् १८१४ देखि १८१६ सम्म भएको थियो। यो युद्ध नेपाल र ब्रिटिश इस्ट इण्डिया कम्पनीबीच भएको थियो।
१७. नेपालको सबैभन्दा पुरानो ऐतिहासिक राजा को हुन्?
उत्तर: नेपालको सबैभन्दा पुरानो ऐतिहासिक राजा मनदेव हुन्, जसले लिच्छवी कालमा शासन गरेका थिए।
१८. नेपाललाई कति वटा प्रदेशमा विभाजन गरिएको छ?
उत्तर: नेपाललाई सात प्रदेशमा विभाजन गरिएको छ। यसले संघीयताको सिद्धान्तलाई पालन गर्दै राज्यलाई तीन तहमा विभाजित गरेको छ।
१९. नेपालको संविधानमा कति भाग छन्?
उत्तर: नेपालको संविधानमा ३५ भाग छन्, जसले देशको कानुनी संरचना, मौलिक हक, र संघीय प्रणालीका सम्बन्धमा प्रावधानहरू राख्छ।
२०. नेपालको शिक्षा नीति के हो?
उत्तर: नेपालको शिक्षा नीति सबैलाई निःशुल्क, अनिवार्य, र गुणस्तरीय शिक्षा प्रदान गर्ने उद्देश्य राखेको छ। यसले प्रत्येक नागरिकलाई आधारभूत शिक्षा उपलब्ध गराएर देशको सामाजिक-आर्थिक विकासमा योगदान पुर्याउने लक्ष्य राखेको छ।
ईप्रेस मिडिया, २०८१ असोज ९
